Bạn nên làm gì khi gặp kích thích mạnh về cảm xúc?

Theo em hiểu, cảm xúc của con người khi bị kích thích bởi những tác nhân khác nhau, sẽ có những phản ứng khác nhau. Nếu kích thích càng mạnh, thì khả năng kiềm chế cảm xúc càng kém đi, và kết quả tệ nhất là bùng nổ cảm xúc ra ngoài một cách mất kiểm soát. Nếu vậy, theo chị, khi gặp chuyện có ngưỡng kích thích cảm xúc cao, mình nên xử lý như thế nào mới tốt?

Thực tế có hai hướng tiếp cận để giải quyết vấn đề này. 

Hướng đầu tiên là làm thế nào để nâng cao nội lực, tức là rèn luyện bản thân để ta ít bị ảnh hưởng bởi tác động mạnh, hoặc chúng ta có thể giữ vững sự bình tĩnh và hạn chế bị mất kiểm soát. Điều này giống như khi em lái xe trên đường, nếu có người vượt lên xe mình, sẽ có những người cảm thấy khó chịu, còn có người lại không bận tâm. Hoặc hôm đó tâm trạng em đang vui, gặp chuyện như vậy, em thấy bình thường. Nhưng đúng hôm đó em đang bực bội, không vui, thì có người vượt xe em, em trở nên bực dọc, cáu gắt hơn. 

• Để mình ít bị ảnh hưởng bởi các tác động mạnh, cần gia tăng việc học hỏi, phát triển tư duy đa chiều để nhìn nhận một vấn đề. Khi hiểu biết của mình càng rộng, mình càng dễ đặt mình vào tình huống đúng với sự thật hơn, ít suy diễn và mang tính thấu cảm nhiều hơn. 
• Để giữ vững sự bình tĩnh và hạn chế mất kiểm soát cần xây dựng lối sống chánh niệm, chú tâm vào những việc mình làm ở hiện tại. Như vậy sẽ hình thành được nội lực vững vàng. 

Cảm xúc là một phản ứng phức tạp bao gồm khía cạnh tư duy/nhận thức/hành vi, kinh nghiệm cá nhân, và phản ứng cơ thể. Vì thế để rèn luyện kĩ năng thông minh cảm xúc, cần sự kiên trì và linh hoạt, mở rộng quan sát và thực hành thay đổi thói quen từng chút một.  

Còn hướng thứ 2, khi đã mất kiểm soát, thì việc đầu tiên là phải nhận ra mình đang mất kiểm soát. Khi nhận ra rồi, chúng ta có thể sử dụng các phương pháp để tạm dừng, ngăn tách cơn bùng nổ cảm xúc. Với mỗi người sẽ có các phương pháp khác nhau như tách mình khỏi không gian tạo nên cảm xúc đó, hít thở sâu, ăn đồ ngọt, đi rửa tay, đi tắm…. Khi cảm xúc trở nên mạnh mẽ, cơ thể sẽ bắt đầu phản ứng như căng cứng hoặc nóng lên. Đây là những dấu hiệu cho thấy chúng ta đang dần mất kiểm soát và cần phải nỗ lực để ngăn chặn trước khi cảm xúc bùng nổ ra bên ngoài. 

Điều quan trọng nhất của thực hành theo cách này, là sau mỗi lần như vậy, mình cần dành thời gian, không gian để có thể tiếp xúc lại, nhìn lại và cùng xử lí cảm xúc đó. Bao gồm gọi tên, cảm nhận, tìm hiểu thông điệp của cảm xúc, đối thoại nội tâm và có cho mình cách làm khác đi. Như vậy, chất lượng cảm xúc sẽ có cơ hội để rèn luyện và phát triển sau mỗi chu trình. 

Tuy nhiên, nếu không thể ngăn tách và cơn cảm xúc bùng nổ mất kiểm soát, thì chuyện đã xảy ra rồi. Mình dùng nó như chất liệu để nhìn lại và có bài học. Vì sao mình có phản ứng như vậy? Yếu tố nào khiến mình mất kiểm soát? Và mình có thể làm gì khác đi?… Thông qua quá trình tư duy, não bộ sẽ học được cách trải nghiệm mới, và hình thành xu hướng tư duy mới, hành vi mới trong tương lai. Bao dung với mình và không nên có những cảm xúc tự trách mình mà học cách chấp nhận những điểm tốt và cả những điểm chưa tốt của mình là điều kiện quan trọng để mình thấy mình được thương. 

Lê Ngọc

“Khám phá nội tâm và phát triển nội lực đôi khi chỉ đơn giản là được dừng lại và quan sát nó thật tỉ mỉ, thấu suốt.”